Nằm giữa những cánh đồng lúa xanh mướt của xã Triệu Hòa, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị, làng chằm nón lá Bố Liêu vẫn giữ trọn nét yên bình, mộc mạc. Ngày qua ngày, dưới bàn tay khéo léo và cần mẫn của những người thợ làng nghề, từng chiếc nón lá vẫn được tạo nên, không chỉ để che nắng che mưa, mà còn để gìn giữ hồn quê, lưu truyền tinh hoa truyền thống của một vùng đất đậm đà bản sắc.

Dọc theo con đường làng yên ả, dễ dàng bắt gặp hình ảnh những người phụ nữ ngồi bên hiên nhà, đôi tay thoăn thoắt chằm từng đường kim, mũi chỉ, tỉ mỉ tạo nên những chiếc nón lá duyên dáng. Một khung cảnh bình dị, thân thương – nơi nghề truyền thống được gìn giữ qua bao thế hệ, hòa quyện giữa lao động và tình yêu quê hương.

Nguyên liệu quan trọng nhất để tạo nên những chiếc nón lá tinh tế chính là lá cọ tươi, được người dân Bố Liêu cẩn thận lựa chọn và nhập về từ thị trấn Ba Lòng, cách làng hơn 70 km. Từng tàu lá được hong khô, ép phẳng, rồi khéo léo sắp xếp trên khuôn nón – tất cả tạo nên một quy trình thủ công tỉ mỉ, đòi hỏi sự kiên nhẫn và tinh tế của người thợ.

Những tàu lá cọ sau khi được mang về sẽ được người thợ tỉ mỉ cắt nhỏ, sắp xếp gọn gàng thành từng búi rồi đem đi phơi khô dưới nắng. Khi lá đã đạt độ khô vừa ý, người thợ tiếp tục hơ trên nồi than nóng, bóc tách và ủi đi ủi lại nhiều lần để lá trở nên phẳng, láng mịn và bền màu – sẵn sàng cho công đoạn chằm nón đầy tinh tế phía sau.

Sau khi đã chuẩn bị xong những tàu lá cọ khô đạt chuẩn, người thợ bắt đầu bước vào quy trình làm nón gồm 4 công đoạn chính: khoanh vần, xây, chằm và nức tiến – mỗi giai đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo và kinh nghiệm lâu năm. Trong ảnh là công đoạn khoanh vần, bước đầu tiên giúp định hình khung nón – nền tảng quan trọng để tạo nên dáng nón tròn đều và chắc chắn.

Bước tiếp theo trong quy trình làm nón là công đoạn xây, nơi những tàu lá cọ đã được xử lý kỹ lưỡng được xếp chồng và cố định khéo léo lên khung nón. Đây là giai đoạn quan trọng giúp định hình độ cong, độ dày và sự cân đối của chiếc nón, tạo nền vững chắc cho những mũi kim chằm tinh tế ở các bước sau.

Những tàu lá cọ sau khi được chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ được lắp vào khuôn và xếp thành ba lớp. Trong đó, lá non đực với bề mặt sần sùi được dùng làm lớp trong cùng để tạo sự bám chắc; lá già được xếp ở lớp giữa nhằm tăng độ cứng cáp và bền vững cho nón; còn lá cái – loại lá bóng, nhẵn mịn – sẽ được chọn để xếp ngoài cùng, mang lại vẻ ngoài tinh tế và thanh thoát cho chiếc nón.

Từng tàu lá cái sau khi được chọn lọc kỹ càng sẽ được xếp ngay ngắn vào khuôn, sao cho các mép lá khít đều, tạo form tròn đẹp cho chiếc nón. Đây là công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ và con mắt thẩm mỹ tinh tế của người thợ để đảm bảo chiếc nón hoàn thiện có độ cân đối và hài hòa trong từng chi tiết.

Sau khi hoàn tất công đoạn xây, người thợ sẽ bắt đầu chằm nón – bước quan trọng quyết định độ bền và thẩm mỹ của sản phẩm. Ở giai đoạn này, những tàu lá được sắp xếp khít đều trong khung sẽ được bấm cố định và khâu lại bằng sợi chỉ mảnh, tạo nên từng vòng chỉ đều tăm tắp ôm sát khuôn nón. Mỗi đường kim, mũi chỉ không chỉ thể hiện tay nghề khéo léo mà còn gửi gắm tâm huyết và sự tỉ mẩn của người thợ trong từng chiếc nón lá truyền thống.

“Mỗi ngày, chúng tôi chỉ làm được khoảng 2 đến 3 chiếc nón lá, mỗi chiếc bán ra với giá từ 60.000 đến 90.000 đồng, nhưng đó là chưa trừ chi phí nguyên liệu,” chị Nguyễn Thị Lệ (thôn Bố Liêu, xã Triệu Hòa) chia sẻ. “Thu nhập không cao, nên ngày càng ít người còn gắn bó với nghề, dù ai cũng tiếc khi thấy một nghề truyền thống lâu đời đang dần mai một.”

Bước cuối cùng trong quá trình làm nón lá là nức tiến – công đoạn hoàn thiện và “chốt” lại vẻ đẹp của sản phẩm. Ở giai đoạn này, người thợ tỉ mỉ cắt bỏ những phần lá thừa, sửa lại các chi tiết chưa đều tay và kiểm tra độ cân đối, độ ôm của nón. Khi mọi đường kim, mũi chỉ đã ngay ngắn, chiếc nón lá mới thật sự hoàn thiện, mang trong mình vẻ đẹp mộc mạc nhưng tinh tế, kết tinh từ sự khéo léo và tâm huyết của người thợ làng Bố Liêu.

Trải qua hơn 20 năm gắn bó với nghề, bà Nguyễn Thị Liễu (thôn Bố Liêu, xã Triệu Hòa) chia sẻ rằng nghề làm nón ngày nay đã vất vả hơn trước rất nhiều, người theo nghề cũng thưa dần qua từng năm. Thế nhưng, với bà, đây vẫn là một công việc gắn bó và phù hợp với tuổi tác, giúp bà tận dụng những lúc nông nhàn để vừa làm việc vừa gìn giữ truyền thống quê hương. “Nghề này hợp với mình, lại thấy vui khi có khách phương xa ghé thăm, mua nón và khen ngợi sản phẩm do chính tay mình làm ra,” bà Liễu bộc bạch với nụ cười hiền hậu.

Nguồn ảnh: Vỹ Khương và Internet

Nguồn nội dung: CCC Travel